Wie langs de snelweg rijdt, ziet vaak parkeerplaatsen en bedrijventerreinen die weinig uitstraling hebben. Toch bepalen juist deze plekken vaak het eerste beeld van een dorp of stad. Een entree hoeft niet grijs en puur functioneel te zijn. Met de juiste keuzes in stedenbouw en landschap maak je van een overgangszone een echt visitekaartje voor de omgeving.

In deze blog laten we dat zien aan de hand van twee projecten die elk op hun eigen manier kwaliteit brengen op zichtlocaties langs de snelweg:

• Transferium De Linielanding (Houten, A27): een mobiliteitsknooppunt dat uitgroeide tot een aantrekkelijke entree en recreatieve bestemming.
• Nespad–N11 (Bodegraven, A12): een zichtlocatie waar beeldkwaliteit de basis vormt voor een samenhangende en herkenbare entree.

Twee verschillende opgaven, één gezamenlijke les: kwaliteit ontstaat niet vanzelf; je moet haar ontwerpen én borgen. Lees verder om te ontdekken hoe wij dat aanpakten.

Kansen in de overgangszone tussen snelweg en landschap

Snelwegzones zijn complexe plekken. Infrastructuur, landschap, bebouwing en recreatie komen er samen. Zonder regie ontstaan versnippering en grijze leegtes. Met een integrale aanpak kunnen deze zones juist uitgroeien tot sterke entrees: functioneel én aantrekkelijk.

“Je werkt hier met zichtbaarheid, geluid, infrastructuur en landschap tegelijk,” zegt adviseur Rex. “Juist daarom heb je een duidelijke visie nodig. Alleen zo kun je functies combineren én kwaliteit vasthouden.”

Of het nu gaat om de open uiterwaarden bij Houten of de veenontginningen bij Bodegraven: steeds draait het om dezelfde vragen:

• Hoe behoud je de identiteit van het landschap?
• Hoe geef je een plek herkenbaarheid vanaf de snelweg?
• En hoe zorg je dat gebruikers er graag komen en verblijven?

Hoewel de vragen hetzelfde lijken, zijn de antwoorden per project verschillend. Hieronder lichten we ze toe.

Project 1 – Transferium De Linielanding (Houten, A27/A12)

Langs de A27 bij Houten en Schalkwijk wilde de gemeente een overstappunt realiseren: een transferium waar reizigers parkeren en overstappen op fiets, carpool of mogelijk zelfs een kano. De ambitie ging echter verder. De locatie ligt in het waardevolle landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (UNESCO) en vormt de entree tot dit unieke landschap. De vraag: hoe maak je van een functionele overstaplocatie een aantrekkelijke plek die past in het landschap en bijdraagt aan de beleving van de regio? Daarbij speelden meerdere belangen: verkeersveiligheid, landschappelijke kwaliteit, recreatieve verbindingen en kansen voor de lokale economie.

Rex den Heijer, adviseur bij Kubiek ontwikkelde samen met de gemeente Houten, de provincie Utrecht en betrokken ondernemers een plan op maat waarin mobiliteit, landschap en recreatie elkaar versterken. De aanpak rustte op functionele en ruimtelijke  pijlers:

1. Functies combineren – parkeren is gekoppeld aan horeca, recreatie en verkoop van streekproducten, zodat de plek ook bestemming wordt.
2. Ontwerpen met identiteit – het ontwerp werd de wokkel vanaf de A27 genoemd een bijzondere entree met uitzichtpunt dat daarna snel naar een meer ingetogen karakter krijgt dat opgaat in het bijzondere landschap van de Waterlinie.

“De Linielanding ligt op een bijzondere plek: aan de rand van stad en landschap, met een rijke geschiedenis,” vertelt Rex. “We wilden een plan maken dat die lagen zichtbaar maakt en waar bezoekers graag even stoppen.”

De ontwikkeling werd mede mogelijk gemaakt door Mooi Nederland, een innovatieprogramma dat korte voedselketens en regionale identiteit stimuleert. Voor ondernemers bood dit kansen. Zo wilde Hajé Restaurants instappen, maar liep aan tegen beperkingen in de bestemming detailhandel langs snelwegen. Precies daarom is een maatwerk plan nodig: om functies slim te combineren binnen duidelijke kwaliteitskaders.

Afbeelding: streekproducten, kano verhuur en horeca – bron: Hajé Restaurants

Oplossing

Het resultaat is een transferium met identiteit:

• In het streekstation is ruimte voor horeca: een restaurant en ontmoetingsplek met zicht op de Waterlinie.
• Aan de voet bevinden zich kano- en fietsverhuur, zodat bezoekers direct hun route kunnen starten.
• Een streekmarkt met lokale producten maakt de verbinding met omliggende boeren zichtbaar.
• Wandelpaden, terrassen en groen zorgen voor verblijfskwaliteit; de parkeerplaats is landschappelijk ingepast met water en groene randen.

Afbeelding: Streekstation Linielanding – bron: Arc2 architectuur

“De kracht zit in het totaal,” zegt Rex. “De plek werkt als knooppunt, maar voelt niet als infrastructuur. Het is een entree waar je graag even blijft.”

Rex vertaalde de ambities naar juridisch-planologische regels, borgde de kwaliteit (zichtlijnen, materiaalgebruik en inpassing), koppelde functies als parkeren, horeca en recreatie, en begeleidde het proces met gemeente, provincie en ondernemers.

Project 2 – Nespad (Bodegraven, A12/N11)

Ten noorden van Bodegraven ligt een overgangszone tussen dorp, landschap en infrastructuur. Langs de A12 kwamen verschillende initiatieven op gang. De gemeente wilde voorkomen dat de entree van Bodegraven zou verrommelen door losse ontwikkelingen. De opgave: hoe creëer je een herkenbare en samenhangende entree die past bij het veenlandschap én de menselijke maat van het dorp?

Kubiek stelde samen met Elma van Beek van Bureau Maris een beeldkwaliteitsplan op dat richting geeft aan toekomstige ontwikkelingen. Belangrijkste uitgangspunten:

1. Behoud van de slagenstructuur – zichtlijnen en sloten blijven herkenbaar.
2. Samenhang in architectuur – één helder beeld in vorm, kleur en materiaal.
3. Groene inpassing – natuurlijke materialen en beschutte erven.
4. Herkenbaarheid vanaf de A12 – een duidelijke, representatieve entree.

“Door vooraf kwaliteit vast te leggen, geef je richting én vrijheid,” legt Rex uit. “Ontwikkelaars weten wat past, en de gemeente weet wat ze kan verwachten.”

Oplossing

Het beeldkwaliteitsplan verdeelt het gebied in vijf deelgebieden, elk met een eigen rol.

Afbeelding 4 Schematische weergave hoofdstructuur landschap en bebouwing

Landmark

Een slanke toren markeert de entree vanaf de A12; een visueel baken in natuurlijke materialen.

Wand N11

Drie panden vormen samen een strakke gevelwand; grote vensters zorgen voor samenhang en herkenbaarheid.

Lint Goudseweg

Aansluiting op het dorpslint, met groene erfafscheidingen voor een zachte overgang.

Landschap Nespad

Kleinschalige bebouwing met kappen, ingebed in groen, passend bij het recreatieve landschap.

Bedrijfsstraat

Een groene ontsluitingsweg met fietspad, trottoirs en kruidenrijke bermen zorgt voor kwaliteit in de openbare ruimte.

Samen zorgen deze zones voor een duidelijke structuur en een herkenbaar beeld, passend bij de schaal van Bodegraven en het open landschap.

Rol van Kubiek

Kubiek bracht stedenbouw, landschap en planologie samen in één helder kader:

• vertaling van visie naar toetsbare regels (beeldkwaliteitsplan);
• regie op kwaliteit (architectuur, materiaal, schaal, groen);
• afstemming met stakeholders (gemeente, ontwerpers, initiatiefnemers);
• toekomstgerichte ruimte voor ontwikkeling binnen grenzen die identiteit en samenhang bewaken.

Twee routes naar kwaliteit

De Linielanding en het Nespad verschillen in doel, maar delen dezelfde principes. Beide projecten zijn gebaseerd op een integrale visie op functie, landschap en identiteit. De regie op kwaliteit is geborgd via juridisch-planologische kaders, zoals een maatwerkplan of beeldkwaliteitsplan. Daarbij werken gemeente, ontwerpers, ondernemers en Kubiek nauw samen om tot een herkenbaar en toekomstbestendig resultaat te komen.

“We denken niet alleen in wat mag,” zegt Rex, “maar in wat past – en we zorgen dat dat geborgd is.”

Het resultaat

• In Houten staat nu een transferium dat reizigers verwelkomt, recreatie stimuleert en de lokale economie versterkt.
• In Bodegraven ligt een beeldkwaliteitsplan dat richting geeft aan een samenhangende, herkenbare entree.

Twee verschillende contexten, één visie: kwaliteit ontstaat door aandacht voor landschap, herkenbaarheid en gebruik.